Устойлівае развіццё Рэспублікі Беларусь патрабуе агульнанацыянальнай згоды і адзінства беларускага народа, што магчыма толькі на адзіных ідэалагічных каштоўнасцях, якія вызначаюць характар дзяржавы, яе адносіны з грамадствам, накіраванасць развіцця, стратэгічныя задачы і шляхі іх дасягнення.
Цэнтральнае месца сярод гэтых каштоўнасцяў займае выхаванне пачуцця гонару за свой народ, грамадства, дзяржаву і адказнасці за час, у які мы жывем. Менавіта ў гэтым і заключаецца асноўнае значэнне ідэалогіі.
Ідэалагічнае выхаванне падрастаючага пакалення - гэта магчымасць стварэння базісу асобы, фарміравання накіраванасці, якая вызначае стаўленне чалавека да падзеяў, культурнай і навуковай спадчыны, гістарычных дасягненняў, разуменне чалавекам сябе, свайго месца ў грамадстве [7, с. 29].
Адным з прыярытэтных напрамкаў ідэалагічнага суправаджэння выхаваўчай работы, якая праводзіцца сёння ва ўстановах адукацыі рэспублікі, з'яўляецца фарміраванне грамадзянскасці ў дзяцей і моладзі як інтэгратыўнасці якасці, якая дазваляе чалавеку адчуваць сябе юрыдычна, сацыяльна, маральна і палітычна дзеяздольным, вызначае свядомае і актыўнае выкананне ім грамадзянскіх. перад дзяржавай, грамадствам, народам; разумнае выкарыстанне сваіх грамадзянскіх правоў, дакладнае выкананне і павага законаў краіны.
Праблема выхавання дзіцяці як грамадзяніна Айчыны асабліва актуальная ў кантэксце нацыянальнага і дзяржаўнага адраджэння нашай Радзімы, фарміравання нацыянальнай самасвядомасці і менталітэту, станаўлення прававой дзяржавы і грамадзянскай супольнасці. У вырашэнні задачы выхавання дзяцей і моладзі як грамадзян і патрыётаў у нашы дні павінны адыграць вялікую ролю ўстановы адукацыі, якія маюць шырокі спектр педагагічных метадаў і сродкаў, багаты арсенал выхаваўчых магчымасцей для комплекснага і мэтанакіраванага фарміравання грамадзянска-патрыятычных якасцей асобы.
Усе асноўныя віды дзейнасці вучня могуць рашаць гэту задачу. У працэсе кожнага з іх - вучэнні, працы, гульні - магчыма здзяйсненне патрыятычных учынкаў, праява актыўнай грамадзянскай пазіцыі, а такім чынам, маюцца шырокія магчымасці для фарміравання ўстойлівай матывацыі грамадзянска-патрыятычных паводзін на працягу ўсяго курса навучання ва ўстанове адукацыі.
Грамадзянска-патрыятычнае выхаванне прадугледжвае, такім чынам, стварэнне ўмоў для фарміравання ў маладога пакалення грамадзянска-патрыятычных якасцей асобы, узровень сфарміраванасці якіх з'яўляецца адным з крытэрыяў эфектыўнасці арганізацыі ідэалагічнага суправаджэння выхаваўчай работы з навучэнцамі, што ажыццяўляецца ўстановамі адукацыі. Найважнейшым паказчыкам дадзенага крытэра нараўне з іншымі з'яўляюцца веданне навучэнцамі сімволікі Рэспублікі Беларусь, разуменне яе ролі і значэння як канцэнтраванага выказвання ідэалогіі дзяржавы.
У сістэме атрыбутаў дзяржаўная сімволіка займае адно з найважнейшых месцаў, з'яўляецца ўвасабленнем нацыянальнай ідэі беларускай дзяржавы.
Выкарыстанне дзяржаўнай сімволікі дазваляе не толькі сфарміраваць у вучняў паважлівае стаўленне да сімвалаў дзяржаўнай улады, але і садзейнічае патрыятычнаму выхаванню падрастаючага пакалення ў цэлым, яго грамадзянскаму станаўленню.
Герб, сцяг і гімн дзяржавы - галоўныя сімвалы незалежнасці, якія перадаюць гісторыка-культурную спадчыну нашага народа, падкрэсліваюць нацыянальны дух і годнасць беларускіх грамадзян.
Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь, уяўляе сабой зялёны контур Рэспублікі Беларусь у залатых промнях сонца над зямным шарам. Зверху контуру знаходзіцца пяціканцовая чырвоная зорка. Герб апраўляе вянок з залатых каласоў, пераплеценых справа кветкамі канюшыны, злева - лёну. Каласы абвіты чырвона-зялёнай стужкай, на якой знізу зроблены надпіс золатам: «Рэспублша Беларусь» (Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г., № 213, г. Мінск «Аб зацвярджэнні эталона Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і Палажэння аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь”).
Дзяржаўны флаг Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Уяўляе сабой прастакутнае палотнішча, якое складаецца з двух гарызантальна размешчаных каляровых палос: верхняй - чырвонага колеру шырынёй у 2/3 і ніжняй - зялёнага колеру ў 1/3 шырыні сцяга. Каля дрэўка вертыкальна размешчаны беларускі нацыянальны арнамент чырвонага колеру на белым полі, які складае 1/9 даўжыні флага. Стаўленне шырыні сцяга да яго даўжыні - 1:2. Сцяг мацуецца на дрэўку (флагштоку), якое афарбоўваецца ў залацісты (охра) колер.
Пры цырымоніях і іншых урачыстых мерапрыемствах Дзяржаўны флаг Рэспублікі Беларусь выкарыстоўваецца з наканечнікам ромбападобнай формы з выявай пяціканцовай зоркі, аналагічнай яе выяве на Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь. Наканечнікі вырабляюцца з металу жоўтага колеру (Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г., № 214, г. Мінск "Аб зацвярджэнні Палажэння аб Дзяржаўным флагу Рэспублікі Беларусь").
Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту. Ён уяўляе сабой музычна-паэтычны твор, які можа выконвацца ў аркестравым, харавым, аркестрава-харавым альбо ў іншых вакальных, альбо інструментальных варыянтах. Пры гэтым могуць выкарыстоўвацца гука- і відэазапісы, а таксама сродкі тэле-і радыётрансляцыі. Няпоўнае выкананне гімна дапускаецца толькі ў аркестравым выкананні. Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь павінен выконвацца ў адпаведнасці з зацверджаным тэкстам і музычнай рэдакцыяй (нотамі).
Дзяржаўная сімволіка Рэспублікі Беларусь выражае сапраўды народныя традыцыі, мае нацыянальныя гістарычныя карані і адпавядае сучаснаму і перспектыўнаму развіццю нашай Радзімы. Дзяржаўныя сімвалы заснаваны на гераічнай і поўнай драматызму гісторыі беларускага народа і сваёй мастацкай дасканаласцю нацэлены ў будучыню нашай нацыі [2, с. 4-6].
Цяперашняя дзяржаўная сімволіка Рэспублікі Беларусь атрымала адабрэнне на ўсенародным рэферэндуме, па выніках якога Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнка 7 чэрвеня 1995 г. падпісаў два ўказы: № 213 "Аб зацвярджэнні эталона Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і Палажэння аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь" № 214 "Аб зацвярджэнні Палажэння аб Дзяржаўным флагу Рэспублікі Беларусь".
Гэтыя ўказы вызначылі паняцці Дзяржаўнага герба і Дзяржаўнага флага Рэспублікі Беларусь, далі іх апісанне і рэгламентавалі выраб і выкарыстанне. У асобных пунктах дадзеных указаў падкрэсліваецца, што асобы, якія апаганьваюць Дзяржаўны герб і Дзяржаўны сцяг, нясуць адказнасць у адпаведнасці з законамі рэспублікі [3, 4].
Дзяржаўны герб і Дзяржаўны флаг нашай Радзімы ўвасабляюць яе грамадскі і палітычны лад - дэмакратычны, нацэлены на развіццё і працвітанне краіны, забеспячэнне дастойных умоў для жыцця кожнага грамадзяніна. Дзяржаўныя сімвалы Беларусі адлюстроўваюць таксама асноватворную ідэю роўнасці ўсіх грамадзян рэспублікі незалежна ад сацыяльнай, нацыянальнай або рэлігійнай прыналежнасці.
Герб і сцяг нашай рэспублікі надзелены яркімі рысамі, якія адразу нагадваюць аб нашай роднай краіне. Яны лёгка пазнаюцца сярод усіх дзяржаўных сімвалаў сусветнай супольнасці, з дапамогай простых і зразумелых сродкаў адлюстроўваюць слаўную гісторыю народа Беларусі і яго шматвяковыя традыцыі.
Герб адлюстроўвае найлепшыя якасці і рысы нацыянальнага характару беларуса: працавітасць, добразычлівасць, накіраванасць да лепшага. Элементы герба добра прадуманы, нясуць глыбокую сэнсавую нагрузку і цесна ўзаемазвязаны паміж сабой.
Асноўнай канструкцыяй кампазіцыі з'яўляюцца выявы зямлі і ўзыходзячага сонца. Гэта два пласты сімвалаў жыцця. Першы - Зямля - аснова ўсяго жывога. Другі - Сонца - старажытны касмічны сімвал, які выкарыстоўваўся многімі народамі на працягу тысячагоддзяў і азначаў бажаство, крыніца жыцця, жыццёвую сілу.
Промні сонца, якое ўзыходзіць з-за зямнога шара, праецыююцца на контуры тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, як бы саграваюць яе, нясуць цяпло, жыццё, радасць. Абрысы межаў Беларусі, накладзеныя на сонечныя промні, складаюць цэнтр кампазіцыі герба.
Сонечныя прамяні з'яўляюцца адначасова сувязным звяном паміж выявай Беларусі і зямнога шара. Тут таксама закладзены глыбокі сэнс. З аднаго боку, Беларусь не нівеліруецца, не раствараецца, а праяўляецца як самастойная, суверэнная дзяржава - вынесеныя ўверх контуры Рэспублікі Беларусь як бы вылучаюць яе ў сусветнай супольнасці і гэтым падкрэсліваюць яе значнасць. З іншага боку, промні сімвалізуюць сувязь Беларусі з сусветнай супольнасцю, указваюць, што наша краіна не ўзвышаецца над сусветным аб'яднаннем народаў, а арганічна ўліваецца ў яго.
Контур Беларусі ў цэнтры сімвалізуе суверэнітэт, тэрытарыяльную цэласнасць краіны ў яе міжнародна прызнаных межах. У гэтым знаходзяць адлюстраванне самастойнасць нашага народа і яго мірны характар. У той жа час контур падкрэслівае індывідуальнасць герба, яго нацыянальную адметнасць.
Пяціканцовая зорка - пентаграма на гербе - адзін з самых старажытных сімвалаў чалавецтва - выступае як сімвал вечнасці, шчасця, лепшага жыцця, вернага шляху і высокіх імкненняў, а таксама з'яўляецца сімвалам аховы, бяспекі. Такім чынам, зорка ў вяршыні герба сімвалізуе гуманізм і адначасова абарону, абарону нашай Айчыны, адпавядаючы менталітэту Беларусі. Акрамя таго, пяціканцовыя прамяні зорачкі на гербе сімвалізуюць сувязь, сяброўства людзей усіх пяці кантынентаў Зямлі. Гэта яшчэ раз падкрэслівае прыязны характар нашага народа.
Выявы зямлі і сонца адлюстроўваюць старажытныя традыцыі беларусаў, якія ў дахрысціянскія часы пакланяліся маці-
Зямлі і Сонцу з цэлай плеядай яго багоў - Дажбогам, Ярылай, Хорсам. Зямля асацыявалася ў продкаў з багіняй-маці, а ўзыходзячае ранішняе сонца - з хлопчыкам, немаўлём. Так гэтыя выявы пераклікаюцца і з цэнтральнымі сімваламі хрысціянства.
Сімвалы зямлі і сонца нясуць і глыбока сучасны сэнс, адлюстроўваючы надзеі на росквіт Беларусі на аснове трывалай сувязі з роднай зямлёй-карміцелькай і з мудрасцю энергічнага народа, які працуе на гэтай зямлі. Сонца, Зямля, Радзіма, Бяспека, Справядлівасць, Гуманізм - усё гэта зыходныя духоўныя паняцці, якія напаўняюць жыццё сэнсам і ўласцівы беларусам.
Гэтыя каштоўнасці дапаўняе ідэя невычарпальнай урадлівасці і шчодрага багацця. Яна знайшла ўвасабленне ў апраўленні герба -вянку са саспелых і жытніх каласоў, упрыгожаным кветкамі канюшыны і лёну, абвітым стужкай кветак Дзяржаўнага сцяга.
Пышна упрыгожаны дажыначны сноп даўней ставіўся ў галоўны - чырвоны - кут славянскага жылля. Ён увасабляў сабой сумесны твор творчай сілы прыроды, урадлівай зямлі, ласкавага сонца і чалавечай працы. Вянок спрадвеку таксама з'яўляўся сімвалам славы, гонару, велічы, знакам сувязі паміж нашчадкамі і продкамі, нездарма менавіта вянкамі ўшаноўваюць герояў у самых розных краінах, вянкамі ж праводзяць у апошні шлях сваіх блізкіх і памінаюць іх у Дзень памяці.
Склад вянка ў гербе не выпадковы. Усе яго элементы сімвалізуюць працу і багацце. Жыта было асноўнай збожжавай культурай старажытнай і сярэднявечнай Беларусі, і сёння яе значэнне велізарнае. Разам з тым сельская гаспадарка здаўна мела не толькі збожжавы, але і жывёлагадоўчы напрамак, важнае значэнне набывала вырошчванне тэхнічных культур. Жыта, канюшына і лён - традыцыйныя складнікі нашай сельскай гаспадаркі.
Асноўныя рысы Дзяржаўнага флага - чырвоная, зялёная і ўпрыгожаная арнаментам белая паласа - таксама маюць гістарычныя і нацыянальныя карані. Зялёны, чырвоны і белы колеры беларускага сцяга абумоўлены як гістарычна, так і светапоглядна, звязаны з духоўнымі вытокамі народа.
Чырвоны колер здаўна сімвалізуе сонца - галоўная крыніца энергіі, які сілкуе ўсе жыццёвыя працэсы на зямлі. Разам з тым чырвоны колер - увасабленне волі, сталасці, мужнасці, высакароднасці, улады, салідарнасці ў барацьбе за найвысокія ідэалы чалавецтва.
Чырвоны колер на нашым сцягу - гэта колер пераможных штандараў Грунвальдскай перамогі беларускіх палкоў над крыжакамі. Гэта колер сцягоў дывізій Чырвонай Арміі і беларускіх партызанскіх брыгад, якія вызвалялі нашу зямлю ад фашысцкіх акупантаў.
Зялёны колер - гэта сімвал Прыроды, веры ў яе невычэрпную сілу, колер расліннасці, якая з'яўляецца асновай усяго жывога. Разам з тым гэта - сімвал маладосці і энергіі, надзеі, вясны і адраджэння. Для беларускага народа, які гістарычна сфармаваўся сярод лясоў і палёў, рэк і азёр, з глыбінь стагоддзяў захаваў традыцыйную любоў да прыроды, зялёны колер, колер шчодрасці, дабрыні, стварэння і працавітасці, з'яўляецца натуральным і арганічным.
Белы колер - увасабленне бязгрэшнасці і духоўнай чысціні, надзеі на шчаснае развіццё лёсу. Гэта колер прымірэння, веры і святасці, колер мудрасці і ведаў.
Найважнейшая асаблівасць і своеасаблівасць Дзяржаўнага флага Рэспублікі Беларусь - выкарыстанне нацыянальнага арнаменту як элемента дзяржаўнай сімволікі. Гэта незвычайна рэдкі элемент - арнаментальнасць, нягледзячы на тое, што арнамент са старажытных часоў (да герба і сцяга) быў характэрным знакам або адметнай рысай усіх культурных народаў, упрыгожваў і пазначаў жыллё, начынне, адзенне, зброю, тавары, культавыя рэчы і збудаванні і г. д. Майстэрства арнаменту, незалежна ад сферы яго прымянення, матэрыялу і тэматыкі, было і застаецца найважнейшай рысай беларускай нацыянальнай культуры. Арнамент на беларускім флагу прама і непасрэдна сведчыць аб этнічнай прыналежнасці, указвае на старажытнае паходжанне беларускага народа, на традыцыі добрасумленнай працы і строгага парадку.
У аснову арнаменту на Дзяржаўным флагу пакладзены ўзор "Узыходзячае сонца", вытканы на ручнік у 1917 годзе сялянкай вёскі Касцелішча Сенненскага раёна Матронай Маркевіч. У арнаменце флага выкарыстаны сімвалы земляробства — ромбы, старажытныя графічныя варыяцыі якіх вядомы археолагам па знаходках на тэрыторыі Беларусі.
Цэнтральнае месца на ўзоры сцяга займае выцягнуты па вертыкалі ромб, ад якога зверху і знізу адыходзяць загнутыя лініі, якія нагадваюць рогі. Такі ромб з гаплікамі быў вядомы ўжо ў эпоху палеаліту. На працягу тысячагоддзяў ён увасабляў матчыны, жаночы пачатак і злучаную з ім ідэю ўрадлівасці зямлі, яе стваральную сілу, а таксама магічную сілу працы. Гэты ўзор шырока выкарыстоўвалі нашы продкі.
У цэнтры галоўнага ромба - дзве крыжападобна перасечаныя лініі з чатырма кропкамі паміж імі. У старажытных земляробаў ромб з такой фігурай сімвалізаваў засеянае поле. Яго таксама тлумачаць як ключ да шчасця, магічнае пажаданне спрыяльнага развіцця падзей. Дадамо, што ромб з крыжам - яшчэ больш старажытны, салярны знак, г. зн. сімвал Сонца. У беларускіх вышывальшчыц арнамент такога тыпу называўся «санейка» і сімвалізаваў ўзыходзячае чырвонае сонца.
Папарна злучаныя ромбы ўверсе і ўнізе арнаменту сімвалізуюць ідэю працягу жыцця, якія аднаўляюцца хлябоў. Паміж імі і цэнтральнай фігурай праходзяць лініі з чатырох прамавугольнікаў з рысачкамі, якія адыходзяць ад усіх бакоў. Гэта - так званыя ватыўныя знакі, якія абазначаюць пасвячэнне багам, пажаданне, каб спраўдзілася ўсё, чаго просіць чалавек. Увесь узор праймае ідэя дабра, надзеі на лепшае, пажаданне ўрадлівасці і будучыні росквіту.
На Дзяржаўным флагу арнамент чырвонага колеру размешчаны на белым фоне. Такое спалучэнне адпавядае традыцыям беларускага арнаментальнага мастацтва, у якім, як правіла, на белую аснову наносіцца каляровы (часцей за ўсё чырвоны) узор.
Белая аснова таксама нясе сваё сімвалічнае пасланне: спрадвеку белы колер звязваўся са святлом паўдзённага сонца, сімвалізаваў чысціню, бязгрэшнасць, гасціннасць, згоду, свабоду. Ён пераклікаецца і з назвай нашай краіны - Белая Русь.
Такім чынам, тры паласы Дзяржаўнага флага - гарызантальныя чырвоная і зялёная, вертыкальная белая з чырвоным арнаментам - - нясуць пажаданне дабра, поспеху і працвітання ўсім грамадзянам Беларусі і ўсім народам Зямлі.
Дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь прайшлі доўгі шлях станаўлення, развіцця і зацвярджэння. У іх беражліва захаваны рысы, якія адлюстроўваюць мірныя, стваральныя мэты беларускага народа і дзяржавы. Герб і сцяг нашай краіны - сімвалы жыццеўстойлівасці, працавітасці і надзей на шчаслівую будучыню.
Атрыбуты дзяржаўнай сімволікі выкарыстоўваюцца для афармлення куткоў дзяржаўнай сімволікі: у фае, актавай зале, адміністрацыйных памяшканнях, у навучальных кабінетах, пры правядзенні ўрачыстых цырымоній, прысвечаных дзяржаўным святам Рэспублікі Беларусь, розных мерапрыемстваў установы
адукацыі (Дзень ведаў, ушаноўванне ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны, спартыўна-масавыя і ваенна-патрыятычныя мерапрыемствы, выхаваўчыя гадзіннікі і інш.), а ў працоўных кабінетах кіраўнікоў устаноў адукацыі, актавых залах размяшчаюцца партрэты Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.
Выкарыстанне дзяржаўнай сімволікі на ўроках і пазакласных мерапрыемствах дазваляе паступова і паэтапна далучаць школьнікаў да асноў ідэалогіі нашай дзяржавы, фарміраваць пачуццё кахання і павагі да Радзімы, гонару за яе дасягненні, пачуццё адказнасці за развіццё і працвітанне, садзейнічае фарміраванню актыўнай грамадзянскай пазіцыі.
Дзяржаўны герб, Дзяржаўны флаг адлюстроўваюць гісторыю паходжання дзяржавы, яе структуру, нацыянальныя і іншыя традыцыі, асаблівасці эканомікі, прыроды. Дзяржаўны гімн у сваёй музыцы і тэксце выказвае ідэалагічныя асновы дзяржавы, яе гісторыю і будову, мэты і прынцыпы.
У кожным элеменце дзяржаўнай сімволікі нашай краіны закладзены найглыбокі сэнс, які неабходна давесці да прытомнасці навучэнцаў. Ідэі, заключаныя ў дзяржаўнай сімволіцы, складаюць той патэнцыял, які пры актыўным выкарыстанні яго падчас навучальна-выхаваўчага працэсу дапамагае абуджаць у вучняў і студэнтаў пачуццё гонару за сваю краіну. Выкарыстанне дзяржаўных сімвалаў надае выхаваўчым мерапрыемствам асаблівую ўрачыстасць, эмацыйнасць, рамантыку, садзейнічае ідэйнаму і арганізацыйнаму згуртаванню дзіцячага калектыву. .
У якасці эмблем дзяржаўнай улады выкарыстоўваюцца ўмоўныя абазначэнні, разлічаныя на непасрэднае эмацыйнае ўспрыманне, якому садзейнічае прадуманае графічнае, каляровае, прасторавае (рэльефны макет герба) рашэнне ўмоўных выяў, музычнае афармленне і слоўны выраз (гімн), а таксама сістэма рытуалаў.
Дзяржаўныя сімвалы аказваюць асабліва дабратворны ўплыў на эмоцыі, звязаныя з грамадзянскай, прававой і маральнай самасвядомасцю навучэнцаў, іх патрыятычнымі поглядамі і перакананнямі. Гэты ўплыў найбольш дзейсны ў педагагічна арганізаваных сітуацыях. Эмацыйны фон, які фарміруецца ў такіх сітуацыях, спрыяе засваенню зместу сімволікі і станаўленню адпаведных ацэначных адносін да яе.
Важнай з выхаваўчых пазіцый уласцівасцю сімвалаў з'яўляецца іх сінтэтычны сэнс. Дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь уяўляюць сабой непарыўнае адзінства кампанентаў, якія разглядаюцца з улікам цэлай сістэмы сувязей, што існуюць паміж імі. Такі падыход да выкарыстання дзяржаўнай сімволікі робіць магчымым комплекснае асваенне навучэнцамі маральнага, прававога і ідэалагічнага сэнсу, які змяшчаецца ў эмблемах дзяржаўнай улады.
Сёння работа спецыялістаў устаноў адукацыі па прапагандзе дзяржаўнай сімволікі сярод навучэнцаў ажыццяўляецца не з чыстага ліста, яна мае трывалы фундамент у выглядзе назапашанага раней пазітыўнага педагагічнага вопыту. Дадамо, што дзяржаўная сімволіка Рэспублікі Беларусь адыгрывае вялікую ролю не толькі ў выхаванні, але і ў навучанні. Тут на першы план выступаюць такія ўласцівасці эмблем дзяржаўнай улады, як абагульненасць і навочнасць.
Настаўнікі пачатковых класаў могуць выкарыстоўваць вялікі патэнцыял урокаў беларускай мовы і літаратуры, курса “Мая Радзіма – Беларусь”, урокаў музыкі і спеваў, розных пазакласных мерапрыемстваў.
Малодшы школьны ўзрост - гэта спрыяльны перыяд для развіцця лепшых якасцяў асобы дзіцяці. Характэрнае запатрабаванне дзяцей гэтага ўзросту - смага спазнаваць свет, дзеяць у адпаведнасці з індывідуальнымі інтарэсамі і здольнасцямі - спрыяе ўцягванню іх у прадуктыўную пазнавальную дзейнасць як актыўных суб'ектаў педагагічнага працэсу, забяспечвае іх развіццё. Мэтазгодна стварэнне ўмоў для выражэння дзецьмі ўласнай эмацыйна-маральнай ацэнкі з'яў грамадскага жыцця, паступовага навучання іх асновам вядзення дыскусіі. У працэсе выхаваўчай работы з малодшымі школьнікамі трэба ствараць педагагічна мэтазгодныя ўмовы для выказвання дзіцем пачуццяў, культываваць у дзіцячых душах дабрыню, міласэрнасць, прыстойнасць, пачуццё ўласнай годнасці,
Праца па азнаямленні малодшых школьнікаў з дзяржаўнай сімволікай, якая праводзіцца ў агульным кантэксце фармавання пачаткаў грамадзянскай, палітычнай культуры, павінна ажыццяўляцца з улікам іх узроставых асаблівасцяў толькі на намінальным узроўні, калі дзеці нараўне з разуменнем значэння асноўных паня-
тых, якія характарызуюць палітычны лад нашай краіны, такіх, як «Прэзідэнт», «дэмакратыя», «Нацыянальны збор Рэспублікі Беларусь», «дэпутат», «выбары» і інш., паступова спасцігаюць ролю і значэнне дзейнасці Кіраўніка дзяржавы, засвойваюць сэнс і гісторыю стварэння дзяржаўных сімвалаў, вучацца з павагай да іх ставіцца.
Найважнейшымі педагагічнымі задачамі ў рабоце з навучэнцамі падлеткавага ўзросту з'яўляюцца: забеспячэнне разнастайнасці зместу, форм і метадаў выхаваўчага ўзаемадзеяння, інфармацыйнай навізны і актуальнасці вывучаемага на ўроках і ў пазакласнай рабоце матэрыялу; стварэнне ўмоў для актыўнага зразумення школьнікамі яго зместу праз гульню, драматызацыю, дыскусію, каштоўнасна-арыентаваную, калектыўна-творчую, пошукава-даследчую дзейнасць і інш.; выкарыстанне ў працэсе далучэння вучняў да зместу дзяржаўнай сімволікі ўсіх магчымых крыніц: навуковай, навукова-папулярнай і мастацкай літаратуры, мастацтва; асабістага жыццёвага вопыту асобных падлеткаў і калектыву школьнікаў; выхаваўчых магчымасцей спецыялістаў у вывучаемай галіне.
Школьнікі 14-15 гадоў не толькі валодаюць неабходным для глыбокага асэнсавання сімволікі аб'ёмам ведаў і ўяўленняў аб жыцці грамадства, сутнасці маралі і права, але і маюць ужо дастаткова высокі ўзровень агульнага, палітычнага, маральнага і прававога развіцця. Навучэнцы гэтай узроставай групы ў працэсе назапашвання сацыяльнага вопыту пачынаюць успрымаць знаёмыя з дзяцінства сімвалы дзяржавы з якасна новага пункту гледжання, што абумоўлена павышэннем узроўню грамадскіх, у тым ліку і прававых, патрабаванняў, што прад'яўляюцца да дарослага школьніка, пашырэннем кола яго правоў і абавязкаў.
Новай, у параўнанні з больш раннімі этапамі навучання, з'яўляецца праблема раскрыцця прававога сэнсу сімвалаў дзяржавы. Як паказвае аналіз педагагічнага вопыту, прадугледжаныя вучэбным планам прадметы і практыка выхаваўчай работы адкрываюць вялікія магчымасці прымянення сімвалаў дзяржавы ў педагагічным працэсе. Асабліва вялікая роля ўрокаў «Чалавек. Грамадства. Дзяржава», гісторыі, геаграфіі, літаратуры і інш., а таксама розных пазавучэбных мерапрыемстваў, накіраваных на стымуляванне маральнага, ідэйна-палітычнага, прававога развіцця навучэнцаў [14, с. 11].
У працы са старшакласнікамі неабходна ўлічваць, што яны ўжо не толькі глыбока аналізуюць вывучаемыя грамадскія працэсы і з'явы, але і імкнуцца асэнсаваць сваё ўласнае месца ў свеце, спрабуюць вызначыць, якую карысць могуць прынесці Айчыне. У юнацтве адкрыццё сябе як непаўторнай індывідуальнасці непарыўна звязана з спазнаннем сацыяльнага свету, у якім трэба жыць. Звернутыя да сябе ў працэсе самааналізу, рэфлексіі пытанні ў юнака ў адрозненне ад падлетка часцей носяць светапоглядны характар, становяцца элементамі сацыяльна-маральнага або асобаснага самавызначэння. Юнацкі ўзрост з'яўляецца, такім чынам, сензітыўным, адным з самых спрыяльных перыядаў у станаўленні асобы чалавека, у фарміраванні яго светапогляду, пэўнай жыццёвай стратэгіі,
Падмуркам каштоўнаснага самавызначэння юнакоў і дзяўчын з'яўляецца маральная дзейнасць і зносіны, заснаваныя на агульначалавечых, гуманістычных каштоўнасцях. Таму так важна стварэнне ва ўстанове адукацыі каштоўнасна-арыентаванай, каштоўнасна-пошукавай прасторы, уцягванне вучняў у сацыяльна значную дзейнасць, якая садзейнічае фарміраванню ў маладога пакалення светапогляду, які адлюстроўвае ідэалы беларускага грамадства і дзяржавы, яго палітычны і эканамічны ўклад.
Найважнейшай умовай эфектыўнасці дзейнасці спецыялістаў устаноў адукацыі па рашэнні дадзенай задачы з'яўляецца выкарыстанне методык і тэхналогій каштоўнасна-арыентаванай, каштоўнасна-пошукавай дзейнасці (дзелавая, ролевая гульня, турнір выступоўцаў, дыспут, лекцыя-разважанне, сакратаўская гутарка, ток-шоу, эстафета меркаванняў, адкрытая кафедра, адкрыты мікрафон, філасофскі стол, сачыненне(эсэ)-разважанне, тэхналогія «духоўнага падарожжа» (далучэнне да духоўных светаў, каштоўнасных свядомасцяў выдатных людзей і інш.).
Выкарыстанне дзяржаўных сімвалаў, атрыбутаў і рытуалаў у навучальных установах пры правядзенні ўрачыстых мерапрыемстваў, сходаў, лінеек да знамянальных дат і дзяржаўных свят, пры правядзенні пазакласных мерапрыемстваў, фарміраванне ў школьнікаў павагі да дзяржаўных сімвалаў як увасаблення нацыянальнай ідэі беларускага грамадства, да асобы
Кіраўніка дзяржавы — Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь як увасабленне адзінства нацыі, якое забяспечвае палітычную і эканамічную стабільнасць краіны, з'яўляецца важнейшай умовай эфектыўнасці ідэалагічнай работы, якая праводзіцца ва ўстановах адукацыі ў сучасных умовах.
Спіс выкарыстанай літаратуры
- Даклад Прэзідэнта А. Р. Лукашэнка на пастаянна дзеючым
семінары кіруючых работнікаў рэспубліканскіх і мясцовых
дзяржаўных органаў па пытаннях удасканалення ідэалагічнай работы «
Моцная і квітнеючая Беларусь павінна мець трывалы
ідэалагічны падмурак» // Настаўніцкая газета. 2003. 28 сакавіка.
- З выступлення Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі
на сустрэчы з пераможцамі і прызёрамі конкурсу на лепшы
тлумачальны тэкст да Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і
Дзяржаўнага флага Рэспублікі Беларусь / Герб і флаг Беларускай
дзяржавы / Навук. Э. М. Скобелеў. Мн.: Полымя, 1997.
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г. № 213
"Аб зацвярджэнні эталона Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь
і Палажэння аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь".
[Змены і дапаўненні:
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 14 лістапада 1995 г. № 462
(Збор указаў Прэзідэнта і пастаноў Кабінета
Міністраў Рэспублікі Беларусь, 1995 г., № 32, арт. 782) <Р39500462>;
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 23 красавіка 1999 г. нумар 231
(Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 1999 г.,
нумар 33, 1/291) <Р39900231>;
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 28 чэрвеня 2000 г. нумар 357 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2000 г., нумар 66, 1/1414) <Р30000357>]
4. Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г. № 214
«Аб зацвярджэнні Палажэння аб Дзяржаўным флагу Рэспублікі
Беларусь ».
[Змены і дапаўненні:
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 14 лістапада 1995 г. № 462
(Збор указаў Прэзідэнта і пастаноў Кабінета
Міністраў Рэспублікі Беларусь, 1995 г., № 32, арт. 782) <Р39500462>;
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 16 студзеня 1996 г. № 27
(Збор указаў Прэзідэнта і пастаноў Кабінета
Міністраў Рэспублікі Беларусь, 1996 г., № 2, арт. 35) <Р39600027>;
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 23 красавіка 1999 г. № 231
(Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 1999 г.,
№ 33, 1/291) <Р39900231>;]
разгарнуць » / « згарнуць